Fazlurrahman ve Tarihselcilik Düşüncesi
Hasan Sabaz
Fazlurrahman, felsefi altyapısını göz önüne almadan modernist olduğunu söylemiş ve bu şekilde İslami kaynaklara, İslam kültürüne bakmıştır. Geleneği hoyratça sorgulama ve İslam kültür külliyatını oryantalist bir bakışla değerlendirme suçlamasıyla karşılaşmış, hakkında çok sayıda reddiye yazılmış, üniversitelerde tezlere konu olmuştur.
Fazlurrahman'ın en fazla tartışılan yönü Kur'an'ı “Tarihselci” bir yaklaşımla değerlendirmesidir. Bu düşüncesine Batı'da oryantalistler arasında çok sayıda destekçi bulmuş, İslam dünyasında da özellikle üniversite çevrelerinde hararetli taraftarlar kazanmıştır. Fazlurrahman'a göre “Vahyin kaynağı Allah Teala'dır; ama aynı zamanda vahyin tarihsel süreç içindeki durumunda Hz. Peygamber (s.a.v)'in belli bir fonksiyonu da vardır.”
Fazlurrahman, sadece Kur'an üzerine konuşmamış, sünnet, tasavvuf, çağdaşlık konularına değinmiş ve kimilerine göre İslami gelenek içinde yer bulan ilmi disiplinleri itibarsızlaştırmak için büyük bir çaba harcamıştır. Nebevi Sünnetin geçmişte kaldığı ve Müslüman toplumun “Yaşayan sünnet” eksenli bir yola girmeleri gerektiğini söyleyen Fazlurrahman'ın bu görüşünün Goldziher ve Schacht gibi müsteşriklere ait olan "Living Tradition" (Yaşayan Gelenek) kavramının uyarlanmış bir şekli olduğu söylenmiştir. Keza “Tarihselcilik” düşüncesinin orijinal olmadığı, Gadamer ve Betti arasında Betti'yi tercih etmekten başka bir şey olmadığı ifade edilmiştir.
Kur'an'ın vahiy; ancak hukuki yönünün tarihsel olduğunu iddia etmesi, modernistlerin Hıristiyan metinlere uyguladığı hermenötiği Kur'an'a uygulamaya kalkışması meseleyi yer yer ilmi bir tartışma zemininden uzaklaştırıp akaid konusu haline getirmiş ve tepkilerin dozajının artmasına neden olmuştur.
Taraftarlarının onun için söyledikleri övücü sözlerin yanı sıra muarızları içerisinde onu ilmi açıdan değerlendirenlerin varlığı Fazlurrahman tartışmasının devam edeceğini göstermektedir.